ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၂၄၇ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတဝန္းလုံး အဂၤလိပ္ နယ္ခ်ဲ႕တို႔၏ လက္ေအာက္သို႔ က်ေရာက္ခဲ့ရသည္မွ အစ၊ ယေန႔ အထိ တည္ရွိေသာ စာေပႏွင့္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ေနာက္တြင္ လြတ္လပ္ၿပီးေခတ္ စာေပဟု အမည္ေပးသင့္ ေပသည္။
ယင္းသို႔ ထီးက်ိဳး စည္ေပါက္ရသည့္ ေခတ္တြင္ ျမန္မာ စာေပ ေလာကသည္ ေရွး ယခင္ေခတ္မ်ားကဲ့သို႔ အရွိန္အဝါ တိုးတက္ေနမည္ကား မဟုတ္ေခ်။ ေခတ္အဆက္ဆက္က စာဆိုပညာရွိႀကီးမ်ား၏ မေလွ်ာ့ေသာ လုံ႔လ၊ စြဲၿမဲေသာ ဝိရိယျဖင့္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္းခဲ့ေသာ စာေပပင္မႀကီးသည္ အသီးအပြင့္တို႔ျဖင့္ ေဝဆာ ၿမိဳင္ဆိုင္ တင့္တယ္လာရာမွ မ်ိဳးျခားလက္ေအာက္သို႔ အေရာက္တြင္ ေသြ႕ေျခာက္ညႇိဳးႏြမ္း သြားဖြယ္ရာရွိ၏။
သို႔ရာတြင္ စာေပေလာက၌ မွတ္တမ္းတင္ ခ်ီးက်ဴးထိုက္ေသာ ပညာရွိ ႀကီးမ်ား၏ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ေသြ႕ေျခာက္လုဆဲဆဲ ျမန္မာစာေပ ပင္မႀကီးသည္ အသြင္သစ္ အဆင္ဆန္းျဖင့္ ေဝဆာ ႐ႊင္လန္းလာျပန္ေလသည္။ ႏွစ္ေပါင္း အစိတ္ေက်ာ္ သုံးဆယ္နီပါး အဂၤလိပ္စာသည္ ေရပန္းစားလ်က္ ျမန္မာစာသည္ တိမ္ေကာ ေပ်ာက္ကြယ္ လုမတတ္ ရွိေနရာမွ ဝိုင္၊ အမ္၊ ဘီ၊ ေအ ေခၚ ဗုဒၶဘာသာ ကလ်ာဏယုဝ အသင္းႀကီးေၾကာင့္ ျမန္မာစာေပ ပင္မႀကီးသည္ ျပန္လည္ အသက္ဝင္လာ ေလသည္။ ဝိုင္၊ အမ္၊ ဘီ၊ ေအ အသင္းႀကီးကို ၁၉၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ဦးဘေဘ၊ ဦးလွေဖ၊ ဦးေမာင္ႀကီး၊ ဦးလွေအာင္၊ ေဒါက္တာ ဘရင္ အစရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးမ်ားက ဦးစီး၍ တည္ေထာင္ခဲ့ေလသည္။
ထိုအသင္းႀကီးသည္ ၁၉၁၁ ခုႏွစ္ဇူလိုင္လ ၄ ရက္ေန႔ညတြင္တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ သူရိယ သတင္းစာကို ေႂကြးေၾကာ္သံအျဖစ္ ျပည္သူလူထု၏ ဟစ္တိုင္အျဖစ္ အသုံးျပဳေလသည္။ယခင္ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာစာေပ အေရးအသားမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ကဗ်ာ လကၤာတို႔ျဖင့္ တန္ဆာဆင္လ်က္ ရွိ၏။ စကားေျပ အေရးအသားကား အလြန္အားနည္း ေနသည္ကို ေတြရသည္။ ေတာေတာင္ ေရေျမ သဘာဝ အလွအပ တို႔ကိုလည္းေကာင္း၊ မယ္ဖြဲ႕ ေမာင္ဖြဲ႕ အလြမ္းဖြဲ႕ အရႈိက္ဖြဲ႕တို႔ကိုလည္းေကာင္း၊ ဇာတ္နိပါတ္ေတာ္မ်ားလာ ပ်ိဳ႕လကၤာတို႔ကိုလည္းေကာင္း၊ သာယာၿငိမ့္ ေညာင္းစြာ ဖြဲ႕ဆိုခဲ့ ၾကေသာ္လည္း၊ မ်ိဳးျခားလက္ေအာက္တြင္မူ ထိုေပ်ာ္႐ႊင္မႈ သာယာမႈတို႔ကို ဂ႐ုမထားႏိုင္ေတာ့ေခ်။
လြတ္လပ္ေရး ရရွိရန္ ကိုသာ ေလွာင္ခ်ိဳင့္ငွက္ပမာ အာသာျပင္းျပေနသည့္ ဝိုင္၊ အမ္၊ ဘီ၊ ေအ ေခတ္ စာေပသမားမ်ာသည္ အႏု အယဥ္ စာေပ မ်ားကို လက္လႊတ္လ်က္ ညီၫြတ္ေရး၊ ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ တက္ႂကြေရးတို႔ကို အေရးေပးေသာ စာမ်ားကို သူရိယ သတင္းစာမွတစ္ဆင့္ တိုင္းျပည္လူထုသို႔ တြင္တြင္ႀကီး ျဖန႔္ခ်ိလ်က္ ရွိေနၾက၏။
အမ်ိဳးကို စာေပျဖင့္ ျမႇင့္တင္ေပးေသာ ပုဂၢိဳလ္တို႔အထဲတြင္ မစၥတာေမာင္မႈိင္း အမည္ခံ လြတ္လပ္ၿပီး ေခတ္တြင္ အလကၤာေက်ာ္စြာ ဘြဲ႕ရဆရာႀကီး ဦးလြန္းသည္ အထူး မွတ္တမ္းတင္ထိုက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးျဖစ္ေပသည္။
၁၉၂ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဝိုင္၊ အမ္၊ ဘီ၊ ေအ အသင္းမ်ားကို စုစည္းလ်က္ ဂ်ီ၊ စီ၊ ဘီ၊ ေအ(ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္) အျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းကာ ပညာေရး၊ စီးပြားေရး၊ ႀကီပြားေရး၊ စာရိတၱ ျမႇင့္တင္ေရး စသည္တို႔ကို ေဆာင္႐ြက္ ၾကေလသည္။
သူရိယ သတင္းစာကိုလည္း စာေပျမႇင့္တင္ရာ ဌာနႀကီး တစ္ခုအျဖစ္အသုံးျပဳၾက၏။ ထို ၁၉၂ဝ ျပည့္ႏွစ္၊ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၂၈၂ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၁ဝ ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္ အစိုးရတို႔ အဓမၼျပ႒ာန္းလိုက္ေသာ ရန္ကုန္ ယူနီဗာစတီ အက္ဥပေဒကို ကန႔္ကြက္သည့္ အေနႏွင့္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ႏွင့္ ယုဒသန္ေကာလိပ္ ေက်ာင္းသားႀကီးမ်ားသည္ တကၠသိုလ္ ကြၽန္ပညာကို သပိတ္ေမွာက္ၾကေလသည္။
ဤသပိတ္ေမွာက္ မႈႀကီးသည္ ျမန္မာျပည္ ပညာေရးအဆင့္အတန္းႏွင့္ ျမန္မာစာေပ အဆင့္အတန္းကို ျမႇင့္တင္ေပးခဲ့၏။ ျမန္မာျပည္တဝန္းလုံးတြင္ ျမန္မာစာကို အားေပးေသာ အမ်ိဳးသား ေက်ာင္းႀကီးမ်ား ေပၚေပါက္ေစခဲ့သည္သာမက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဗဟန္းရပ္ကြက္တြင္ အမ်ိဳးသား ေကာလိပ္ႀကီးတစ္ခု တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့ေလသည္။
ထိုေနာက္ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ထက္သန္လွေသာ သခင္အမည္ခံ လူငယ္လူ႐ြယ္မ်ားသည္ ၁၉၃ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ တို႔ဗမာ အစည္းအ႐ုံးႀကီးကို တည္ေထာင္ရာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ထက္သန္ေရး၊ စာေပျမႇင့္တင္ေရးတို႔ကို အင္တိုက္ အားတိုက္ေဆာင္႐ြက္ ေလသည္။
စာေပ ျမႇင့္တင္ေရး၌ အထူးသျဖင့္ ဘာသာျခားစာေပမွ ျမန္မာျပန္ဆို ေရးသားမႈကို ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္႐ြက္ၾက ေလသည္။ ျမန္မာျပန္ဆိုေရးသားျခင္းမွာ ယခုမွသာ ေပၚေပါက္ လာသည္မဟုတ္၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္း အစဦး ေလာက္ကပင္ အင္ရွိ အားရွိ ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေလသည္။ ထိုစဥ္က အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံမ်ားက စာေပကို ျမန္မာျပန္ဆို ျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံး ေခတ္တြင္မူ ကမာၻ႔စာေပအမ်ား ပါဝင္ေသာ အဂၤလိပ္ဘာသာမွ ျမန္မာ ျပန္ဆိုျခင္းျဖစ္၏။
သခင္ဘေသာင္း၊ သခင္သိန္းေမာင္ အစရွိေသာ တို႔ဗမာ အစည္းအ႐ုံး ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ျမန္မာျပန္ဆို ေရးသားမႈ၌ ဦးတည္ေခါင္းေဆာင္ေသာ လူငယ္ လူ႐ြယ္မ်ားအျဖစ္ မွတ္တမ္း တင္ရေပမည္။ယင္းသို႔ ကမာၻ႔စာေပမ်ားကို ျမန္မာ ျပန္ဆိုျခင္းျဖင့္ ျမန္မာစာေပေလာကကို တစ္ဘက္တစ္လမ္းမွ ျမႇင့္တင္ေပးေန ၾကသည္နည္းတူ ေရွးပညာရွိမ်ား စီရင္ျပဳစုခဲ့ေသာ စာေဟာင္း ေပေဟာင္းမ်ားကို ရွာေဖြစုေစာင္ ျဖန႔္ခ်ိရန္ ႀကိဳးစားလ်က္ ရွိေသာ အသင္းႀကီးတစ္ခုကိုလည္း ေတြ႕ရ၏။
ထိုအသင္းႀကီး မွာ ၁၉၁ဝ ျပည့္ႏွစ္ မတ္လ ၂၉ ရက္ေန႔တြင္ ႏိုင္ငံေရး လုံးဝမဘက္ ဝိဇၨာ သိပၸံ ပညာရပ္မ်ားႏွင့္ စာေပတိုးတက္မႈ သက္သက္ကိုသာ အဓိက ရည္႐ြယ္ခ်က္ျဖင့္ မစၥတာဖာနီဗယ္၊ ဦးေမေအာင္ အစရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးမ်ား တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသန အသင္းႀကီး ျဖစ္ေလသည္။
စာေပႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ေဟာေျပာပြဲမ်ား၊ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့ၾက၏။ ထိုသုေတသန အသင္းႀကီး၏ ေက်းဇူးေၾကာင့္ တိမ္ျမဳပ္လုဆဲဆဲ ျဖစ္ေနေသာ ေရွးေဟာင္း ျမန္မာစာေပသည္ တစ္ဖန္ ဆန္းသစ္လာေပသည္။ ထိုအသင္းႀကီးတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရာထူးအမ်ိဳးမ်ိဳး၌ ပါဝင္ ေဆာင္႐ြက္လ်က္ ျမန္မာစာေပ ေလာကကို ခ်ီးျမႇင့္ ထူေထာင္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ႀကီး တစ္ဦးကား ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးေဟာင္း ပါေမာကၡ ဦးေဖေမာင္တင္ ျဖစ္ေပသည္။မစၥတာ ဖာနီဗယ္၏ အႀကံေပးခ်က္အရ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပညာျပန႔္ပြားေရး အသင္းႀကီးေပၚ ေပါက္လာ ျပန္သည္။ အဂၤလိပ္ျမန္မာ ႏွစ္ဘာသာျဖင့္ လစဥ္ထုတ္ေဝေသာ 'ဂႏၶေလာက' စာေစာင္သည္ ထိုအသင္း၏ေႂကြးေၾကာ္သံျဖစ္၏။
ထိုစာေစာင္တြင္ ႏိုင္ငံေရး၊ ပညာေရး၊ ေဘာဂေဗဒပညာႏွင့္ ေခတ္ေဟာင္းစာေပ၊ ေခတ္သစ္စာေပမ်ားကို ေရးသားထုတ္ေဝ လိုက္ရာ ျမန္မာစာေပေလာကသည္ အတန္ပင္ တင့္႐ႊန္း လာေလသည္။ အထူးသျဖင့္ ေခတ္စမ္းကဗ်ာႏွင့္ ေခတ္စမ္း စာေပမ်ားကို ဤအသင္းႀကီးက ေမြးထုတ္ေပးလိုက္သည္ဟု ဆိုႏိုင္ေပသည္။ေခတ္စမ္း ကဗ်ာႏွင့္ ေခတ္စမ္း စာေပမ်ားတြင္ ဦးဦးဖ်ားဖ်ား ပါဝင္ၾကသူမ်ားမွာ သိပၸံေမာင္ဝ (ဦးစိန္တင္)၊ တကၠသိုလ္ ေမာင္သန႔္စင္ (ဦးေအးေမာင္)၊ ေဇာ္ဂ်ီ (ဦးသိန္းဟန္)၊ မင္းသုဝဏ္(ဦးဝန္)၊ ကုသ(ဦးတိုးေအာင္) စသူတို႔ ျဖစ္ၾက၏။
ေခတ္စမ္းကဗ်ာႏွင့္ စာေပကို စတင္မ်ိဳးေစ့ခ်ရသည္မွာ လြယ္ေယာင္ႏွင့္ခက္ တိမ္ေယာင္ႏွင့္နက္လွ၏။ အခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္မ်ားက ေခတ္စမ္းသမားမ်ားကို ျမန္မာစာေပ အဖ်က္သမားမ်ားဟု အျပင္းအထန္ ေဝဖန္ၾကေသာ္လည္း ေခတ္စမ္းသမားတို႔၏ မေလွ်ာ့ေသာ လုံ႔လေၾကာင့္ ေခတ္စမ္း ကဗ်ာႏွင့္ စာေပမွာ နက္က်ယ္ရႈိင္းဝွမ္းလာၿပီးလွ်င္ လူႀကိဳက္မ်ားလာေလသည္။ ထိုေခတ္စမ္း သမားမ်ား၏ ေကာင္းမႈေၾကာင့္လွ်င္ပင္ ယခုေခတ္ ျမန္မာစာသည္ တည္တံ့ခိုင္ၿမဲလာသည္ဟု ဆိုရေပမည္။ဤသို႔ သစ္ဆန္းပြင့္လန္းေသာ ျမန္မာစာေပေခတ္ တစ္ဖန္ထြန္းေပၚလာေအာင္ အားေပးျမႇင့္တင္ အႀကံေပးေဆာ္ဩသူ တို႔တြင္ မစၥတာ ဖာနီဗယ္၊ မစၥတာ ေတာ္စိန္ခို၊ မစၥတာ လုစ္၊ ဦးေဖေမာင္တင္ စေသာ စာေပပညာရွိႀကီမ်ားလည္း ပါဝင္သည္။
မစၥတာ ဖာနီဗယ္သည္ အိႏၵိယ ပဋိညာဥ္ခံ ဝန္ထမ္းတစ္ဦးျဖစ္၍ ျမန္မာလူငယ္မ်ား အတြက္ ပညာေရးထူေထာင္ရန္ အထူးႀကိဳးပမ္းသူျဖစ္၏။ မစၥတာ ေတာ္စိန္ခိုမွာ ျမန္မာစာေပကို ျမတ္ႏိုးေသာ တ႐ုတ္ အမ်ိဳးသား တစ္ဦးျဖစ္လ်က္ သာသနာပိုင္ ခန႔္ထားေရးကိစၥ၊ ပထမျပန္ စာေမးပြဲ၌ သီလရွင္မ်ား ဝင္ေရာက္ေျဖဆိုခြင့္ျပဳရန္ ကိစၥ၊ တကၠသိုလ္၌ ျမန္မာစာေပကို သီးျခားဘာသာရပ္တစ္ခု အေနျဖင့္ သင္ၾကားရန္၊ ကိစၥ၊ ေရွးေဟာင္းစာေပႏွင့္ သမိုင္းကို ေဖာ္ေရးကိစၥတို႔ကို ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ေလသည္။ မစၥတာ လုစမွာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ကမာၻ႔အေရွ႕အဖ်ား ရာဇဝင္ ပါေမာကၡတစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့သည့္ျပင္ ေရွးေဟာင္းျမန္မာ စာေပႏွင့္ ေက်ာက္စာမ်ားကို အထူးေလ့လာကာ ျမန္မာ စာေပေလာကကို ထိေရာက္စြာ ျမႇင့္တင္ခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ေပသည္။
ဤသို႔ တစ္ဘက္မွ ေရွးေဟာင္းျမန္မာစာေပမ်ားကို အျမတ္တႏိုး ဆည္းပူးျပဳစုေနစဥ္ တို႔ဗမာ အစည္းအ႐ုံးဝင္ သခင္ လူငယ္မ်ား ပ်ိဳးေထာင္ခဲ့ေသာ စာေပေလာကသည္ အတန္ပင္ သန္စြမ္း ႀကီးထြားလာသည္ကို ေတြ႕ရ၏။ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ႀကီး ျဖစ္ပြားခါနီးတြင္ သခင္ႏု၊ ဗမာ့ေခတ္ ဦးအုန္းခင္၊ ျမန္မာ့အလင္း ဦးတင္စေသာ လူငယ္မ်ား စုေပါင္းကာ နဂါးနီ စာအုပ္ အသင္းကို တည္ေထာင္ၾက၏။ ထိုအသင္းမွ ျမန္မာျပန္ဆိုထုတ္ေဝေသာ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးစာအုပ္ စာတမ္းမ်ားကို မ်ိဳးခ်စ္လူငယ္မ်ားသည္ အားပါတရ ဖတ္ရႈ ေလ့လာၾက၏။ ထိုနဂါးနီ စာေပေခတ္တြင္ ျမန္မာျပန္ဆိုမႈ၌ စကားသစ္ စကား ဆန္းမ်ား ႂကြယ္ဝတိုးပြား လာေလသည္။
ယင္းသို႔ ျမန္မာစာေပအေရးအသားသည္ ဆန္းသစ္စြာ အရွိန္ယူ၍ ေကာင္းေနစဥ္ ဒုတိယ ကမာၻစစ္မီးႀကီး ဟုန္းဟုန္း ေတာက္လာေသာအခါ ျမန္မာစာေပေလာကသည္ အတန္ငယ္ ရပ္တန႔္သြားသကဲ့သို႔ ရွိေနေလသည္။ သို႔ရာတြင္ တစ္ႏိုင္ငံလုံး လြတ္လပ္ေရး စိတ္ဓာတ္မ်ား လွ်မ္းလွ်မ္းေတာက္ ျဖစ္ေပၚ ေနခ်ိန္ ျဖစ္ရကား ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးကို အားေပးေသာ စာေပမ်ား ေပၚေပါက္လာရန္ ဖန္တီးေပးသကဲ့သို႔ ျဖစ္လာ ေလသည္။ ျမန္မာစာေပႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ စစ္အတြင္း မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာ မွတ္တိုင္ တစ္ခုသည္ကား ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၃ဝ၆ ခုႏွစ္ နတ္ေတာ္လဆန္း ၁ ရက္ ေန႔ကို အစိုးရႏွင့္ ျပည္သူတို႔က ပထမဆုံးေသာ စာဆိုေတာ္ ေန႔ႀကီးအျဖစ္ သတ္မွတ္ႏိုင္ျခင္းပင္ ျဖစ္ေပသည္။ နတ္ေတာ္လဆန္း ၁ ရက္ေန႔ကို စာဆိုေတာ္ေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္မွာ ေရွးျမန္မာဘုရင္မ်ား လက္ထက္ကလည္း နတ္ေတာ္လတြင္ စာဆို ပညာရွိႀကီးတို႔အား ဆုလာဒ္ ခ်ီးေျမ|ာက္စၿမဲ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္။ ထိုႏွစ္မွစ၍ ျမန္မာႏိုင္ငံ စာေရးဆရာ အသင္း၏ လုံ႔လ ပေယာဂေၾကာင့္ တစ္ႏွစ္ တစ္ႀကိမ္ စာဆိုပညာရွိႀကီးမ်ားအား ကန္ေတာ့ပူေဇာ္သည့္ စာဆိုေတာ္ေန႔သည္ တည္ၿမဲလ်က္ ရွိေလသည္။
သီေပါ မင္းတရာႀကီး ပါေတာ္မူၿပီးသည့္ ေနာက္တေခတ္တြင္ ကာလေပၚဝတၳဳ အေရးအသားမ်ား အထူးေပၚထြက္ခဲ့ေလသည္။ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာစာေပ သမိုင္းကို ေလ့လာလွ်င္ ဇာတ္နိပါတ္မ်ားကို မွီျငမ္းမျပဳဘဲ စိတ္ကူးဉာဏ္ သက္သက္ျဖင့္ ေရးသားခဲ့ေသာ ဝတၳဳမ်ိဳးမွာ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ဦး၌ ေပၚေပါက္လာေသာ ရတနာ့ေၾကးမုံ ဝတၳဳကို အထီးတည္း ေတြ႕ရမည္ ျဖစ္၏။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၅ဝ ခန႔္အတြင္း ကာလေပၚဝတၳဳ သေဘာသက္ေရာက္ေသာ ဝတၳဳ အေရးအသားကို မေတြ႕ရေခ်။ ၁၉ဝ၂ ခုႏွစ္တြင္ ဦးဘိုးေဇာ္ ျပန္ဆိုေသာ ေရာ္ဗင္ဆန္ က႐ူးဆိုးႏွင့္ ၁၉ဝ၄ ခုႏွစ္တြင္ ေကာင့္ေအာ့မြန္တီကရစၥတို ဝတၳဳကို မွီျငမ္းျပဳေသာ ဂ်ိမ္းလွေက်ာ္၏ ေမာင္ရင္ေမာင္ မမယ္မ ဝတၳဳတို႔ ေပၚထြန္းခဲ့၏။ ထိုဝတၳဳႏွင့္ မေရွး မေႏွာင္း၌ပင္ ခ်ဥ္ေပါင္႐ြက္သည္ ေမာင္မႈိင္းဝတၳဳ၊ ေမာင္တာေနာဝတၳဳ၊ စိန္ကေလး ဝတၳဳ ဘီေအေမာင္ဘသန္း ဝတၳဳ၊ စပယ္ပင္ဝတၳဳႏွင့္ ေ႐ႊျပည္စိုးဝတၳဳစသည္တို႔ ေပၚခဲ့၏။ ( ေမာင္ရင္ေမာင္ မမယ္မ ဝတၳဳ ေမာင္မႈိင္းဝတၳဳ၊ ခ်ဥ္ေပါင္ ႐ြက္သည္။) ( ေမာင္တာေနာ ဝတၳဳ။) ( ျမန္မာ ကာလေပၚ ဝတၳဳမ်ား။)
ထိုေနာက္မစၥတာ ေမာင္မႈိင္း၏ မွာေတာ္ပုံဝတၳဳ၊ လယ္တီ ပ႑ိတ ဦးေမာင္ႀကီး၏ ရာဇဝင္ ဝတၳဳေတာ္ႀကီးမ်ား၊ ပီမိုးနင္း၏ ကာလေပၚ ဝတၳဳမ်ား ေပၚလာေလသည္။ ထိုေခတ္ အတြင္း၌ပင္ မဂၢဇင္းမ်ား၊ ဂ်ာနယ္မ်ား စသည္တို႔ အဆက္မျပတ္ ထြက္ေပၚလာေလသည္။
ဝတၳဳမ်ား ထြန္းကားလာသည္ႏွင့္အမွ် ျမန္မာျပန္ဆိုမႈသည္ လည္း ေခတ္စားလာေလသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီးျဖစ္၍ နဂါးနီအသင္းႀကီး ပ်က္စီးခဲ့ေသာ္လည္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ ျပန္လည္း ထူေထာင္ေရး စီမံကိန္းအရ ဘာသာျခား စာေပ မ်ားကို ျမန္မာဘာသာသို႔လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာ စာေပမ်ားကို ႏိုင္ငံျခား ဘာသာသို႔လည္းေကာင္း ျပန္ဆိုျဖန႔္ခ်ိရန္ အတြက္ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘာသာျပန္ စာေပအသင္းကို တည္ေထာင္ လိုက္ေလသည္။
ထိုအသင္းႀကီးသည္ ျမန္မာ ျပန္ဆိုေရး သက္သက္ကိုသာ အားေပးသည္ မဟုတ္ဘဲ၊ တစ္ႏွစ္အတြင္း ထြက္ ေပၚလာေသာ ျမန္မာစာေပမ်ားကို အေကာင္းဆုံး ကာလေပၚ ဝတၳဳဆု၊ သုတပေဒသာဆု စသည္ျဖင့္ စာေပဗိမာန္ဆုမ်ား ခ်ီးျမႇင့္ကာ ျမန္မာစာေပ အေရးအသားကို ျမႇင့္တင္ခဲ့ေလသည္။ ထိုမွတစ္ပါးလည္း ျမန္မာစြယ္စုံက်မ္းႀကီးကို လည္းေကာင္း၊ လူထုသိပၸံက်မ္းႀကီး မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ စာစဥ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကိုလည္းေကာင္း ျဖန႔္ခ်ိ လ်က္ရွိရာ ျမန္မာဘာသာျပန္ စာေပ အသင္းဟု ေခၚတြင္ ခဲ့ေသာ စာေပဗိမာန္သည္ စာေပရိပ္ၿမဳံႀကီးတစ္ခု ျဖစ္ေပသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ မ်ိဳးျခားေခတ္ႏွင့္ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေခတ္ ျမန္မာ စာေပကို ၿခဳံ၍ၾကည့္လွ်င္ ေရွးေခတ္ေဟာင္းမ်ားႏွင့္မတူ၊ တမူ ထူးျခားစြာ ဆန္းသစ္ ေပၚထြန္းေနသည္ဟု ဆိုႏိုင္ေပသည္။
Source : ဝီကီပီးဒီးယား
- ဤဝက္ဆိုဒ္တြင္ သင္ယူလိုသည့္ သူမ်ားအေနျဖင့္ ဂီတ၊ ဘာသာစကား၊ ကြန္ျပဴတာ၊ ေကာ်င္းဘာသာရပ္မ်ား၊ ဒီဇိုင္းပညာရပ္မ်ား၊ အႏုပညာ စသည္ျဖင့္ ဘာသာရပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို အနီးကပ္သင္ေပးေသာ ဆရာ၊ ဆရာမ မ်ားကိုရွာေဖြ ႏိုင္ပါသည္။
- ဆရာ၊ ဆရာမမ်ား၏ ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္ အျပည့္ အစံုပါဝင္ေသာေၾကာင့္ အေသးစိတ္ၾကည့္ရွဳႏိုင္ပါသည္။
- ဝင္ေရာက္ၾကည့္ရႈ၊ ရွာေဖြ ပါက ဤလင့္ခ္ sayar.com.mm ေလးကိုသာႏွိပ္လိုက္ပါ။
